ÖZ KONTROL

Öyle bir zamanda yaşıyoruz ki, insanlar (özellikle çocuklar) çoğunlukla etrafındaki diğer insanları yönetmek, kontrol etmek ve her istediklerini o an içinde yaptırtmak istiyorlar. Hayatlarındaki en önemli işin bu olduğunu zannedip hiçbir empati yapmadan ya da kendilerine karşı öz eleştiride bulunmadan bu yönetme isteklerini devam ettiriyorlar. Oysa ki durup bir düşünmek gerekir. Soluk alıp nerede hata yapıldığını, kendini kontrol edip edemediğini düşünmesi gerekir. Kontrol gereklidir değil mi?

İnsanların kendilerini kontrol gücü düşüncelerini, duygularını, tepkilerini kontrol etmelerini ve yönlendirmelerini sağlayan zor anlarda, zor durumlarda ayakta kalmalarını sağlayan güçtür. Belli zaman içerisinde onları sınayacak olan olaylarla burun buruna gelebilirler. Bu durum motivasyonlarını düşürür ve odak noktalarını dağıtabilir. Bu durumda bir karar alıp kendilerini kontrol etmeye başlamalı ve diğer insanlara karşı empati güçlerini geliştirmeleri gerekmektedir. Bu kontrolü sağladıklarında sinirlerinin, huzursuzluklarının ve içsel bunalımlarının azaldığını gözlemleyeceklerdir. Öz kontrolü ele almak insanların ne düşündüğünü anlamayı, sabırlı olmayı, daha bilinçli hareket etmeyi ve daha başarılı olmayı öğretecektir.

Peki öz kontrol nedir?

Bir hedefe ulaşmak için kişinin kendi davranışlarını kontrol etmesi, bir şeyi yapma dürtülerine karşı koyabilmesi ve isteklerini bir süreliğine erteleyebilmesi öz kontrolün temelini oluşturmaktadır. Dürtülere karşı koyabilmek, 3-4 yaşlarındaki çocuklar için oldukça zordur ve geliştirmek için  çok büyük bir çaba gerektirmektedir. Yaş grubu büyüdükçe, öz kontrol becerisi artmaktadır. Öz kontrol becerisi, çocukların oyun oynamasından tutun, ödev yapmasına kadar pek çok alanda başarılı performansların temelini oluşturmaktadır. Yapılan araştırmalar, dürtü kontrollerini iyi yapabilen çocukların, ilerleyen zamanlarda akademik başarılarının da yüksek olduğunu göstermektedir. Kendi davranışlarını kontrol etme becerisi insanlar arasındaki ilişkilerde ve duygu denetimlerinde de oldukça önemli bir paya sahiptir. Öz kontrol yapabilen çocuklar, yaşıtlarına göre daha az öfkeli, daha az kaygılıdır ve daha rahat empati yapabilirler.

1960 yıllarda Sosyolog Walter Mischel tarafından yapılan bir araştırmada, çocukların anlık tatmin olma durumlarına karşı koyabilmesi üzerine bir araştırma süreci gerçekleşmişti. Deney için katılanlara iki seçenek sunulmuştu: verilen şekerlemeyi ya hemen yiyebileceklerdi ya da 15 dakika bekleyip ek olarak bir tane daha şekerleme alabileceklerdi. Bazı denekler bu süre içerisinde bekleyip iki tane şekerleme almışlardı ama bazıları bekleme süresi boyunca zorlanıp bir tane şekerlemeyi hemen yemişlerdi. Yıllar sonra aynı çocukların, yetişkin bireyler olup, yetişkinlik hayatlarında ki tavırları gözlendiğinde ise öz kontrolü güçlü, karşı koyabilen ve isteklerine direnen bireylere dönüştükleri gözlenmiştir.

Çocuklara öz kontrolü kazandırmak için ne yapılabilir?

Özellikle çocukların istediği her hangi bir şeyi hemen o anda yapmak zorunda değilsiniz. “Sıkıldım. Canım çikolata yemek istiyor.” gibi istekte bulunan bir çocuğa yeter ki ağlamasın, üzülmesin, bağırmasın diye hemen istediği şeyi verirseniz çocuğun dürtülerini ertelemeyi nasıl öğrenmesi için bir ortam yaratmış olacaksınız? Uzun saatler çalışıp, çocuklarıyla yeteri kadar ilgilenemediğini düşünen anne babaların vicdanlarını rahatlatmak için çocuklarının her istediklerini anında yapmaları görülmektedir. Anne babalar, her istediklerinde çocuklarının isteklerini karşılaması çocukların öz kontrolü için uygun değildir. Bu durumda, anne ve babaların “İşlerimi bitirmem için 15 dakika daha bekleyebilirsen sana çikolata alabilirim” gibi kesin bir zaman limiti vererek bu cevap doğrultusunda çocukların kendilerini o süre için kontrol etme becerilerini geliştirebilirler. Hedef belirlenen çocuk, o hedefe ulaşmak için kendi öz kontrolünü sağlamaya bu şekilde başlayacaktır ve ilerleyen yaşlarda bu hedefler planlar olarak gelişme gösterecektir.

Çocuk yaşta başlayan bu öz kontrol durumu, ilerleyen yaşlara geldiğinde kişinin yaşamını kolaylaştıracaktır. İstek ve arzularının kontrolü kendinde olan bireyler daha bilinçli hareket edecektir. Unutmayın kendinizi, isteklerinizi kontrol etme gücü sizlerin elinde. Yetersiz hissetmek gibi bir olumsuz düşünceyi beyninizden yok etmek için kontrolü ele alın ve olumsuz herhangi bir düşüncenin sizi ele geçirmesine izin vermeyin.